Οικολογικό Αποτύπωμα

Oι φυσικοί πόροι της Γης είναι περιορισμένοι. Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένας τρόπος για να μετράμε τις επιδράσεις που προκαλούν πάνω στη Γη οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Είναι το μέτρο ζήτησης και κατανάλωσης που μετράει την κάλυψη των αναγκών μιας κοινωνίας, καθώς και τα απορρίμματα και αέρια θερμοκηπίου που παράγει καθημερινά σε εκτάσεις παραγωγικής θαλάσσιας και χερσαίας επιφάνειας. Επίσης, εκτιμάει όλους τους φυσικούς πόρους που χρειάζονται για την υποστήριξη των υλικών αναγκών ενός πληθυσμού ή ενός ατόμου μέσα από την τεχνολογία, τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες της κάθε χώρας. Μονάδα μέτρησης του οικολογικού αποτυπώματος είναι το 1 εκτάριο, το οποίο ισούται με 10 στρέμματα ή 10.000 τετραγωνικά μέτρα αντίστοιχα.

Για να είναι εύκολα κατανοητό και υπολογίσιμο βασίζεται σε ένα μοντέλο το οποίο έχει ως σκοπό να μετατρέπει όλες τις ανάγκες κατανάλωσης σε παραγωγική έκταση γης, όπως το δάσος, η γεωργική γη (για χρήση ξύλου και δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα), το διαβρωμένο ή δομημένο έδαφος, τα βοσκοτόπια, κ.α., τα οποία είναι απαραίτητα για την κάλυψη των αναγκών αυτών. Σε περίπτωση διαίρεσης της διαθέσιμης επιφάνειας της Γης δια του παγκόσμιου πληθυσμού του σήμερα μετριέται ότι 2 εκτάρια του πλανήτη περίπου αντιστοιχούν στον κάθε άνθρωπο, από τα οποία όμως μονάχα το 1,7 μπορεί να αξιοποιηθεί με ανθρώπινη χρήση. Έχοντας υπόψη τις δημογραφικές αλλαγές (αύξηση πληθυσμού με απαράλλακτη ωστόσο την επιφάνεια της Γης), σε πέντε δεκαετίες η διαθέσιμη ανά άτομο επιφάνεια εδάφους δεν θα βρίσκεται πάνω από ένα εκτάριο. Είναι φυσικό ότι το μέγεθος του οικολογικού αποτυπώματος είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα και είναι ανάλογο με τον τρόπο της καθημερινής ζωής και κατανάλωσης. Το οικολογικό αποτύπωμα ενός Ευρωπαίου πολίτη είναι ίσο με 4,97 εκτάρια. Έτσι, εάν όλοι οι άνθρωποι του κόσμου κατανάλωναν και ζούσαν σαν τους Ευρωπαίους, θα χρειαζόμασταν τρεις περίπου πλανήτες όπως και η Γη.

Παρουσιάζεται ένας μεγάλος αριθμός πλεονεκτημάτων με την χρήση του οικολογικού αποτυπώματος ως δείκτη βιωσιμότητας αφού συναγωνίζεται αρκετές ακόμα μεθόδους ισάξια οι οποίες έχουν αναπτυχθεί με σκοπό την μελέτη των ανθρώπινων οικολογικών προβλημάτων. Αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο με το οποίο μας παραδίδεται ένα μέτρο με τις επιπτώσεις της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων του πλανήτη, πολύ χρήσιμο για την πληροφόρηση του κόσμου μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και της οικονομικής δραστηριότητας του ανθρώπου. Το οικολογικό αποτύπωμα είναι αποτελεσματικό στο να διαδώσει στον κόσμο την ιδέα πως ο καθένας από εμάς έχει ιδιαίτερα συμβάλλει στην κατάσταση που έχει περιέλθει η γη σήμερα μέσα από τις επιλογές του ως προς την κατανάλωση υλικών αγαθών. Η χρήση της έκτασης του πλανήτη επιτυγχάνει την σύγκρισή τους με την διαθέσιμη επιφάνεια γης. Το οικολογικό αποτύπωμα έχει την δυνατότητα να συγχωνεύει όλα τα δεδομένα της πραγματικότητας για μια ποικιλία ροών αγαθών και ενέργειας έχοντας μία και μοναδική σταθερή μεταβλητή με έναν ισχυρό δείκτη, την έκταση γης, κυρίως λόγω της ευκολίας κατανόησης και της απλότητας. Μέσα από την μέθοδο του οικολογικού αποτυπώματος είναι δυνατός αυτός ο υπολογισμός έχοντας υπόψη όλες τις άμεσες και τις έμμεσες επιπτώσεις που ποσοτικοποιούνται από το οικολογικό αποτύπωμα και εκτιμώντας την επιφάνεια του πλανήτη που είναι αναγκαία για κάθε διαφορετικό είδος πόρων. Καταλήγει έτσι στο να μετράει παράλληλα και τις "κρυμμένες" περιβαλλοντικές επιπτώσεις κάθε δραστηριότητας ξεχωριστά. Κρίνεται απαραίτητη η σύγκριση με την προσφερόμενη επιφάνεια(φέρουσα ικανότητα) λόγω της πεπερασμένης έκτασης γης σε όλα τα επίπεδα και έτσι αποτελεί ισχυρό εργαλείο για να ληφθούν βιώσιμες πολιτικές αποφάσεις από όλα τα κράτη του κόσμου και τους τοπικούς φορείς όλων των επιμέρους περιοχών. Το οικολογικό αποτύπωμα μπορεί να εφαρμόσει μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων μέσω της προσέγγισής του και σύμφωνα με πολλές έρευνες να εκτιμηθεί σε τοπικό, εθνικό ή ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, μια χρήσιμη ιδέα των ερευνητών είναι να εξετάζονται οι επιπτώσεις του περιβάλλοντος από έναν τύπο δραστηριότητας, όπως η διατροφή, η γεωργία, κ.α. Αυτού του είδους οι συγκρίσεις είναι προτεινόμενες από πολλούς άλλους δευτερεύοντες δείκτες βιωσιμότητας, οι οποίοι είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν για να ξεκινήσουν συζητήσεις και να τεθούν ορισμένοι πολιτικοί στόχοι.

Το οικολογικό αποτύπωμα έχει δεχθεί έναν μεγάλο βαθμό από αρνητικές κριτικές, όπως το ότι δεν διατυπώνει ακριβώς την κατανάλωση και τις επιπτώσεις της, δεν υπολογίζει με ακρίβεια τις ευθύνες, αλλά και πως δεν είναι τελικά ένα και τόσο ιδιαίτερα χρήσιμο και έμπιστο εργαλείο στην λήψη πολιτικών αποφάσεων. Όλοι οι επικριτές του μοντέλου του οικολογικού αποτυπώματος είναι σύμφωνοι με τα εξής: Το οικολογικό αποτύπωμα φανερώνει τις απαιτήσεις ενός πληθυσμού σε βιολογικά παραγωγικό έδαφος, αλλά δεν παρέχει την αναγκαία εξήγηση των αίτιων που οδηγούν σε αυτές. Οι επιλογές που έχουν να κάνουν με τις συνήθειες κατανάλωσης και τις παραγωγικές μεθόδους αυτού του τύπου, ασκούν επίδραση στην χρήση των φυσικών πόρων της γης, χωρίς όμως το οικολογικό αποτύπωμα να παρέχει μια ακριβή εικόνα για την αλληλεπίδρασή τους. Έτσι, μόνο μετά από μια κατάλληλη επεξεργασία των δεδομένων είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο λήψης αποφάσεων. Η χρήση του οικολογικού αποτυπώματος στην λήψη αποφάσεων από εθνικές κυβερνήσεις και ποικίλους τοπικούς φορείς δεν περιέχει επαρκή δεδομένα για την επίτευξη τέτοιων σκοπών. Η εύρεση και απόκτηση δεδομένων σχετικά με την κατανάλωση φυσικών πόρων γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο μικρότερες είναι οι υπό μελέτη εκτάσεις και πληθυσμοί. Γι' αυτόν τον λόγο αυτά τα δεδομένα είναι με ακρίβεια διαθέσιμα συνήθως σε εθνικό και όχι σε τοπικό επίπεδο. Δεν υπάρχουν ακριβή αποτελέσματα, αφού είναι φανερές πολλές διαφορές στην σύγκρισή τους. Δεν είναι υπαρκτή επιπλέον μια διαδικασία υπολογισμού κοινά αποδεκτή για περιοχές μικρότερες από ένα εθνικό επίπεδο. Ποικίλες δραστηριότητες μελέτης οικολογικού αποτυπώματος που έχουν να κάνουν με ορισμένες εδαφικές εκτάσεις, έχουν πραγματοποιηθεί χρησιμοποιώντας ανόμοια δεδομένα και μεθόδους και έχουν καταλήξει σε αποτελέσματα στα οποία δεν είναι δυνατό να γίνει άμεση σύγκριση. Τα αποτελέσματα του οικολογικού αποτυπώματος παρουσιάζουν πολλές φορές υπερτίμηση της διαθέσιμης βιολογικής ικανότητας του εδάφους και υποτίμηση των απαιτήσεων των ανθρώπων σε φυσικούς πόρους. Αυτό γίνεται πραγματικότητα με την επιλογή των πιο αισιόδοξων εκτιμήσεων όσον αφορά την παραγωγική βιολογικά διαθέσιμη επιφάνεια εδάφους σε περίπτωση αμφιβολίας, την εξαίρεση των υπολογισμών των δραστηριοτήτων των ανθρώπων οι οποίες περιέχουν ανεπαρκή δεδομένα, καθώς και με την εξαίρεση των δραστηριοτήτων που οδηγούν στην συστηματική καταστροφή της φέρουσας ικανότητας των φυσικών πόρων της γης και είναι αρκετά δύσκολο να μετρηθούν σε απαιτούμενη επιφάνεια εδάφους.

Η εκτίμηση της υπερεκμετάλλευσης του περιβάλλοντος με την χρήση του οικολογικού αποτυπώματος ενός έθνους και η πραγματοποίηση σύγκρισης με το διαθέσιμο έδαφός του έχει δημιουργήσει αρκετές ανησυχίες. Πολλοί μιλούν για μια μορφή "αυταρχικότητας" η οποία δημιουργήθηκε μέσα από αυτήν την προσέγγιση όπου όλα τα έθνη επιβάλλονται να χρησιμοποιούν μόνο τόση φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος όση εμπεριέχεται στο τοπικό τους επίπεδο. Το 2013, το Παγκόσμιο Δίκτυο Αποτυπώματος υπολόγισε το παγκόσμιο οικολογικό αποτύπωμα ως 1.6 πλανήτη Γη. Αυτό σημαίνει ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, οι οικολογικές υπηρεσίες (φυσικοί πόροι ή φυσικό κεφάλαιο) του πλανήτη είχαν χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο 1,6 φορές ταχύτερα από αυτό που η φύση μπόρεσε να ανανεώσει. Το οικολογικό αποτύπωμα μπορεί να υπολογιστεί σε κάθε κλίμακα: μια δραστηριότητα, ένα πρόσωπο, μια κοινότητα, μια πόλη, μια περιοχή, ένα έθνος ή την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Οι μεγαλουπόλεις, λόγω αστυφιλίας, έχουν μεγάλα οικολογικά αποτυπώματα και έχουν καταστεί το σημείο μηδέν για τη μείωση του αποτυπώματος. Προς το παρόν δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος για τη μέτρηση των αποτυπωμάτων παγκοσμίως και όλες οι προσπάθειες για να περιγράψουν την ικανότητα ενός οικοσυστήματος σε ένα μόνο αριθμό είναι μια τεράστια απλοποίηση των χιλιάδων ανανεώσιμων πόρων κλειδιά, τα οποία δεν χρησιμοποιούνται ή αναπληρώνονται με τον ίδιο ρυθμό. Ωστόσο, δεν έχει υπάρξει κάποια σύγκλιση των μετρήσεων. Τα Αστικά Οικολογικά Αποτυπώματα είναι μετρήσιμα και υπάρχουν δύο τύποι μετρήσεων σε χρήση: Ο πρώτος μετράει τη μετατόπιση του οικοσυστήματος, που ορίζεται ως Αστική Ζώνη, μείον υπόλοιπο χώρων πρασίνου. Αυτή είναι μια μέτρηση της περιοχής που δεν περιλαμβάνει ανθρώπινη ή άλλη βιολογική δραστηριότητα. Ο δεύτερος προσπαθεί να προσδιορίσει ποσοτικά το εναπομείναν υγιές οικοσύστημα. Συγκεκριμένα, επιχειρεί να ποσοτικοποιήσει την περιοχή και τη βιολογική υγεία των οικοσυστημάτων που επιβιώνουν μέσα σε περιοχές της πόλης, όπως τα πάρκα, άλλοι χώροι πρασίνου. Τα αποτυπώματα της πόλης υπολογίζονται και αξιολογούνται με τους αστικούς οικολογικούς δείκτες.

Είναι αναγκαίο όλες οι χώρες του κόσμου να καταβάλλουν προσπάθειες στο να ζουν εντός ενός ορίου βιωσιμότητας και να μειώσουν το οικολογικό αποτύπωμα του τόπου τους. Μια λύση του προβλήματος αυτού είναι η εισαγωγή νόμων που θα αναγκάσουν κάθε χώρα να ζει σύμφωνα με τα επίπεδα βιωσιμότητάς της, καθώς επίσης και η επιβολή στους πολίτες να ζουν ακολουθώντας τα επίπεδα βιολογικής ικανότητας του κράτους. Γενικότερα, οι χώρες με πολύ υψηλό οικολογικό αποτύπωμα πρέπει να το μειώσουν, ενώ αυτές με χαμηλό μπορούν να το αυξήσουν ελάχιστα για την κάλυψη των βασικών αναγκών του πληθυσμού τους. Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένοι τρόποι για την αποτελεσματική μείωση της υπερεκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου και επομένως και για το οικολογικό αποτύπωμα: Απαραίτητη είναι η προστασία της γης από την υποβάθμιση και την διάβρωση, καθώς επίσης και η διατήρηση εκτάσεων γης για καλλιέργεια και όχι για αστική εξάπλωση. Επίσης, πρέπει να προστατευτούν οι υγροβιότοποι για την ύπαρξη πόσιμου νερού, αλλά και όλα τα είδη των οικοσυστημάτων (θαλάσσια, δασικά, κ.α.). Επιπλέον, ένα άλλο απαραίτητο μέτρο είναι κατάργηση της χρήσης των χημικών και τοξικών ουσιών λόγω της καταστροφής που προκαλούν στο περιβάλλον.

Τα τελευταία 40 χρόνια με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, έχουν αυξηθεί οι απαιτήσεις χρήσης φυσικών πόρων για την παραγωγή αγαθών. Ο μέσος όρος κάθε ανθρώπου για το οικολογικό αποτύπωμα έχει διατηρηθεί σχετικά σταθερό, αλλά συνεχίζει να αυξάνεται με ταχύτατο ρυθμό. Η μείωση κατανάλωσης αγαθών από τους πολίτες οφείλεται κυρίως στην οικονομική τους κατάσταση. Οι άνθρωποι που ζουν στα όρια της φτώχειας μπορούν να αυξήσουν την κατανάλωσή τους για να βελτιώσουν τη καθημερινότητά τους, ενώ οι κάτοικοι των πλούσιων κρατών μπορούν να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα χωρίς να κάνουν χειρότερη την ζωή τους, μονάχα χαμηλώνοντας την κατανάλωση των αγαθών τους κατά ένα μικρό ποσοστό. Η αύξηση του πληθυσμού μπορεί να μειωθεί με σταδιακό τρόπο και στο μέλλον να αντιστραφεί με την λήψη μέτρων που θα κάνουν τις οικογένειες να προτιμήσουν να αποκτήσουν λιγότερα παιδιά. Το σύγχρονο καθεστώς της παγκόσμιας υπερκατανάλωσης φυσικών πόρων κρίνει απαραίτητη την μείωση του οικολογικού αποτυπώματος με αποτέλεσμα την αποφυγή εξάντλησης και ολοκληρωτικής καταστροφής των οικοσυστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, είναι αναγκαία η επιβολή ορισμένων μέτρων για την μείωση της αλόγιστης χρήσης των πόρων και η κατανομή της σε όλα τα έθνη ανάλογα με την κατανάλωση τους. Ιδιαίτερα τα οικονομικά αναπτυγμένα κράτη του κόσμου πρέπει να προχωρήσουν με την λογική "Συρρίκνωσης και του Καταμερισμού" του οικολογικού αποτυπώματος με κύριο σκοπό την βιωσιμότητα των μελλοντικών γενιών της Γης.

Στο Διαδίκτυο (βλέπε "Συνδέσεις και Πηγές") βρήκαμε κατάλληλο ερωτηματολόγιο για τον υπολογισμό του Οικολογικού Αποτυπώματος, το οποίο να μπορούν οι ερωτόμενοι να το απαντούν εύκολα χειρόγραφα. Το ερωτηματολόγιο μπορείτε να το δείτε σε μορφή PDF εδώ, να το συμπληρώσετε και με εύκολους υπολογισμούς, να βρείτε το δικό σας οικολογικό αποτύπωμα και ανατρέχοντας στη μοριοδότηση του κάθε ερωτήματος, να σκεφτείτε πως μπορείτε να το βελτιώσετε προς όφελος του Πλανήτη, άρα και δικό σας!

Εμείς συμπληρώσαμε 100 ερωτηματολόγια και προς μεγάλη μας έκπληξη, τα αποτελέσματα ήταν καταπληκτικά! Ο τρόπος ζωής μας, κατά μέσο όρο δαπανά μόνο το 74% των διαθέσιμων πόρων του Πλανήτη μας! Αν λοιπόν όλοι οι κάτοικοι της Γης ζούσαν σαν και εμάς, όχι μόνο οι διαθέσιμοι πόροι θα έφταναν, αλλά ένα ποσοστό 26% θα περίσσευε κιόλας!

Δείτε περισσότερες λεπτομέριες από την επεξεργασία των ερωτηματολογίων. Τα νοικοκυριά των ανθρώπων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο, είχαν κατά μέσο όρο 3 μέλη (3,16 για την ακρίβεια!). Στο ερώτημα "Πόσα από τα αγορασµένα τρόφιµα σας πετιούνται αντί να φαγωθούν;" ο μέσος όρος της απάντησης ήταν ότι η σπατάλη ήταν ≤ 5%. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι τα νοικοκυριά δεν πετάνε πια σχεδόν τίποτα! Από τη συζήτηση που ακολούθησε, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Είμαστε όλοι πιο προσεκτικοί και προγραμματίζουμε ορθολογικά τις αγορές μας, ώστε να μην καταλήγει τίποτα στα σκουπίδια!

Στο σχήμα που ακολουθεί, βλέπουμε τις συχνότητες εμφάνισης των αποτελεσμάτων. Η μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται για τιμές αποτυπώματος από 0,70 έως 0,79 και η αμέσως επόμενη μεγαλύτερη συχνότητα για τιμές αποτυπώματος από 0,60 έως 0,69. Διαπιστώσαμε επίσης ότι μόνο το 10% των ερωτηματολογίων έδωσε αποτύπωμα με τιμή πάνω από 1.

Δείτε τώρα τα Περιβαλλοντικά Κάλαντα που γράψαμε και τραγουδίσαμε!

Αρχιμηνιά κι αρχή χρονιά

Να χετε αγάπη και χαρά

Κι αααρχή, κι αρχή το νέο έτος

Με περι, περιβαλλοντική και φέτος

Αρχή να κάνετε καλή

Στις πόλεις και στην εξοχή

Τα ζω, τα ζώα ν’ αγαπάτε

Να μην τα, να μην τα παραπετάτε

Σπατάλες να μην κάνετε

Τροφή να μην πετάτε

Και για, και για οικονομία

Αλλά και, αλλά και καλή υγεία

Την πλάση να φροντίζετε

Τα δάση να μην καίτε

Γιατί η φύ, γιατί η φύση εκδικείται

στις πλημμυ, στις πλημμύρες θα πνιγείτε

Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε

Ν’ ανακυκλώνουν όλοι

Κι η γειτονιά σας να γενεί

Ξααανά, ξανά σαν περιβόλι

Και εις έτη πολλά!

πάνω

Ψηφιακό Άλμπουμ

Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής μας επίσκεψης στο Γεωπάρκο Βίκου-Αώου, στα Ζαγωροχώρια, στα Μετέωρα, στα Ιωάννινα και στο Σπήλαιο Περάματος, συγκεντρώσαμε ένα εντυπωσιακό φωτογραφικό υλικό το οποίο μπορείτε να απολαύσετε σε ένα ωραίο βίντεο με τη μουσική της φίλης μας Ελένης Λ. από την Ομάδα των Ανθρώπων των Σπηλαίων: ourvideo.wmv

Στη συνέχεια μπορείτε να δείτε κάποιες επιλέγμενες φωτογραφίες από την εκαπιδευτική μας εκδρομή, καθώς και στιγμές από την προετοιμασία, τις κατασκευές και τα γυρίσματα της ταινίας μας:

Μαθητές (και καθηγητές) επί το έργον!

Νηστικό Αρκούδι (δεν) χορεύει!

Το φαγητό ήταν ιεροτελεστία στις συναντήσεις της ομάδας!

Και μετά το φαγητό, στο Φαράγγι του Βίκου, με τον καθαρό αέρα να μας έχει ανοίξει την όρεξη, χορέψαμε παραδοσιακούς χορούς για τα γυρίσματα της Ταινίας μας!

Η φωτογραφία αυτή είναι από την παρουσίαση του Προγράμματός μας, όπου γίνεται η προβολή της ταινίας μας και ταυτόχρονα μέλη της ομάδας δραματοποιούν τη σκηνή των παραδοσιακών χορών!

Γεωπάρκο Βίκου-Αώου - Ζαγωροχώρια - Φαράγγι Βίκου

Μονή Αγίας Παρασκευής στο Φαράγγι του Βίκου!

Πεζοπορία!

Τα πανέμορφα Ιωάννινα!

Η λίμνη Παμβώτιδα!

Στο καραβάκι και στο νησάκι της Λίμνης!

Στο Μουσείο κέρινων ομοιομάτων Βρέλλη...

Από το Εθνογραφικό Μουσείο...

Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων!

Μετέωρα - Μονή Αγίου Στεφάνου

Γέφυρα Ρίου - Αντιρίου

Σκηνές από τα γυρίσματα της Ταινίας μας!

Ιωάννινα VS Νέα Σμύρνη

Τί περιβαλλοντική Ομάδα θα ήμασταν αν δεν δίναμε τη σημασία που πρέπει στα ζωάκια!

Στο Σταύρος Νιάρχος...

Τα αναμνηστικά μας!

Οι πρόβες....

... και η γιορτή και η παρουσίαση του Προγράμματός μας!

πάνω

Η Ταινία μας

Όπως όλοι θα θυμάστε, τις πρωινές ώρες της 15ης Νοεμβρίου του 2017, μετά από έντονη βροχόπτωση, μία «ξαφνική πλημμύρα» έπνιξε τη Δυτική Αττική και περισσότερο της περιοχές Μάνδρα, Νέα Πέραμος, Μαγούλα και Ελευσίνα, προκαλώντας τον θάνατο 20 ατόμων, ενώ υπήρξαν και μεγάλες υλικές καταστροφές. Η πλημμύρα ονομάστηκε η τρίτη μεγαλύτερη στην Αττική βάσει νεκρών. Τελικά οι νεκροί έφτασαν τους 21, έως και τις 25 Νοεμβρίου του 20 Οι αυτοψίες στην περιοχή της Μάνδρας, εντόπισαν 1064 καταστροφές κτιρίων, εκ των οποίων τα 794 είναι κατοικίες, τα 126 είναι επαγγελματικοί χώροι, τα 8 είναι δημόσια κτίρια και τα υπόλοιπα 136 αποθήκες και υπόγεια. Στις περιοχή των Μεγάρων και στη Νέα Πέραμος, η αυτοψία έδειξε αντίστοιχα 448 καταστροφές κτιρίων, με τα 228 είναι κατοικίες, τα 38 επαγγελματικοί χώροι, με τα 6 να είναι δημόσια κτίρια και τα εναπομείναντα 123, να είναι αποθήκες και υπόγεια.

Τα γεγονότα αυτά ήταν εξαιρετικά επίκαιρα την εποχή που η ομάδα μας ξεκίνησε το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Πράσινο Σινεμά ΙΙΙ και έτσι σχεδόν αμέσως αποφασίσαμε ότι αυτό που θα φτιάχναμε στο τέλος της χρονιάς, θα είχε και πάλι σχέση με φυσικές καταστροφές και όπως πέρισυ ασχοληθήκαμε με τους σεισμούς, φέτος είπαμε να ασχοληθούμε με τις πλημμύρες.

Σε κάποιο σεμινάριο που παρακολούθησαν οι καθηγήτριές μας, έγινε αναφορά σε ένα από τα κεφάλαια ενός βιβλίου που σίγουρα είχε περάσει κάποια στιγμή και από τα χέρια των γονιών μας, όταν αυτοί ήταν στο σχολείο. "τα ψηλά βουνά" του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Ήταν η ιστορία του Γιάννη από το Πουρνάρι και το περίφημο ποίημα "Η κατάρα του πεύκου". Οι καθηγητριές μας, έφεραν το Βιβλίο και διαβάσαμε κάποια αποσπάσματα. Και με μεγάλη μας έκπληξη, είδαμε ότι μέσα στο κείμενο υπήρχε μια ιστορία για την πλημμύρα που έπνιξε το Πουρνάρι, το χωριό του οποίου οι κάτοικοι, τελείως απερίσκεπτα, κατέστρεφαν το δάσος. Και αμέσως καταλάβαμε ότι αυτό το βιβλίο θα αποτελούσε τη βάση για το σενάριο της ταινίας που θα γυρίζαμε. Βέβαια, είχαμε πολλούς περιορισμούς για το που θα γυρίζαμε τις διάφορες σκηνές. Έπρεπε να βρούμε ορεινό χωριό, δάσος, κ.λ.π.. Αυτές οι δυσκολίες δεν μας πτόησαν. Η εκπαιδευτική επίσκεψη που πραγματοποιήσαμε στο Γεωπάρκο Βίκου-Αώου και στα Ζαχωροχώρια, μας έδωσε την ευκαιρία να κάνουμε ένα σχέδιο που στην αρχή φάνταζε αδύνατο, πραγματικότητα!

Ας αφιερώσουμε όμως λίγες γραμμές στο βιβλίο που έγινε το σημείο αναφοράς μας:

Ζ. Παπαντωνίου - Τα ψηλά βουνά Αναγνωστικό Γ΄ Δημοτικού [1918, 1η Έκδοση]

Το εγχειρίδιο ήταν αναγνωστικό για την Γ΄ Δημοτικού. Περιλαμβάνει μια αφηγηματική ιστορία, η οποία εμπεριέχει ηθικά διδάγματα για την ηθικοπλαστική καλλιέργεια των μαθητών. Η γλώσσα είναι δημοτική και το ύφος απλό. Στο παράρτημα περιλαμβάνει ποιήματα και τραγούδια.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΩΤΙΕΣ

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΑ

ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ

ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΑΝΕΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΒΟΥΝΟ

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΠΑΡΜΠΑΦΩΤΗ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΟΙΤΑΖΟΥΝ ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ ΤΟΥ ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ

ΤΑ ΜΟΥΛΑΡΙΑ ΞΕΡΟΥΝ ΠΟΥ ΘΑ ΦΑΝΕ ΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ

Η ΒΡΥΣΗ

Η ΠΡΩΤΗ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

ΑΣΤΡΑ, ΓΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΚΟΥΔΟΥΝΙΑ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΈΝΑ ΜΑΝΤΡΟΣΚΥΛΟ

ΈΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟ ΠΟΥ ΔΕ ΛΕΕΙ ΠΟΛΛΑ ΛΟΓΙΑ

Η ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΑ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΥΣΣΙΤΙΟ

ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ

ΠΡΟΜΗΘΕΥΟΝΤΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΦΤΙΑΧΝΟΥΝ ΔΡΟΜΟΥΣ

ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΛΕΠΟΥ

ΤΑ ΕΠΤΑ ΜΙΚΡΑ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΚΟΤΑΣ

ΟΙ ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΙΟΙ ΠΑΙΡΝΟΥΝΕ ΕΙΔΗΣΗ

ΟΙ ΖΑΒΟΠΑΝΑΓΗΔΕΣ

Η ΓΡΙΑ ΧΑΡΜΑΙΝΑ

Ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΟΔΗΓΕΙ ΤΟ ΚΟΠΑΔΙ

ΈΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΔΕ ΤΟ ΠΕΡΙΜΕΝΕ ΚΑΝΕΙΣ

ΤΙ ΕΙΔΕ Ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΌΤΑΝ ΤΕΛΕΙΩΣΕ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΕΝΑΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΣΤΟΥΣ ΙΣΚΙΟΥΣ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

Ο ΓΕΡΟΘΑΝΑΣΗΣ

ΕΝΑΣ ΕΘΕΛΟΝΤΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΕΠΟΥ

ΈΝΑ ΞΑΦΝΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΤΡΩΕΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΔΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟΥΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ

ΤΟ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟ ΠΕΥΚΟ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΑΣΟΦΥΛΑΚΕΣ ΔΑΣΟΦΥΛΑΚΕΣ!

ΚΑΝΤΕ ΓΡΗΓΟΡΑ

ΟΙ ΔΕΝΤΡΟΚΟΠΟΙ ΔΕΝ ΠΕΡΑΣΑΝ ΚΑΛΑ

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΤΡΑΓΑΚΙ

Ο ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΩΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΠΌ ΤΟ ΠΟΥΡΝΑΡΙ

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΠΕΥΚΟΥ

ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

Ο ΜΕΘΥΣΜΕΝΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ

ΣΤΟΝ ΕΛΑΤΟ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΠΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ

Ο ΦΑΝΗΣ ΟΛΟΜΟΝΑΧΟΣ

ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΗΣΥΧΙΑ ΣΤΙΣ ΚΑΛΥΒΕΣ

ΠΕΡΠΑΤΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΝΗ

ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Ο ΑΡΑΠΟΒΡΑΧΟΣ

ΚΑΛΗ ΝΥΧΤΑ ΓΕΡΟ - ΑΡΑΠΗ!

ΑΚΟΜΗ ΚΙ Ο ΓΚΕΚΑΣ ΕΊΝΑΙ ΓΕΛΑΣΤΟΣ

Ο ΘΥΜΙΟΣ Ο ΚΟΥΔΟΥΝΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΑΛΩΝΑ

Ο ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ ΑΡΡΩΣΤΟΣ

Ο ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΜΕ ΈΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΙ

Ο ΛΥΚΟΣ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΤΕΛΕΤΗ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

Ο ΧΕΙΜΑΡΟΣ

ΑΠΌ ΠΟΎ ΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ

ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΠΟΝΟΥΝ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΑΤΗ

ΤΑ ΠΕΘΑΜΕΝΑ ΔΕΝΤΡΑ

ΣΤΟ ΝΕΡΟΠΡΙΟΝΟ

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΟ ΝΈΟ ΚΑΡΑΒΙ

Ο ΣΠΥΡΟΣ ΒΡΙΣΚΕΙ ΚΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟ

Η ΘΥΕΛΛΑ

Η ΘΥΕΛΛΑ ΣΤΙΣ ΚΑΛΥΒΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

ΈΝΑ ΜΗΝΥΜΑ

ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ

ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Ο ΓΑΜΟΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΩΣ

Ο ΓΚΕΚΑΣ ΕΚΑΝΕ ΌΤΙ ΕΠΡΕΠΕ

Ο ΓΕΡΟΘΑΝΑΣΗΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΜΗΝ ΔΑΚΡΥΣΕΙ

Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ

ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΌ ΧΡΟΝΙΑ

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ: ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ, Ο ΓΡΙΠΟΣ, ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ, Η ΦΩΤΙΑ, ΧΩΡΙΣΜΟΣ, Η ΞΑΝΘΟΥΛΑ, Ο ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, Ο ΓΚΙΟΝΗΣ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΚΟΜΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΤΣΙΡΙΤΡΟ, ΚΑΛΟΤΥΧΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΒΟΥΝΑ, Ο ΚΟΚΟΡΑΣ, ΑΠΟΨΕ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΟΥΝΑ, Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΠΕΥΚΟΥ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ, ΜΟΥΣΙΚΗ: ΤΣΙΡΙΤΡΟ, Ο ΚΟΚΟΡΑΣ .

Τα Ψηλά βουνά κυκλοφόρησαν το 1918 και αποτελούσαν το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του Ζαχαρία Παπαντωνίου καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας.

Μια παρέα παιδιών τελειώνουν το σχολείο και αποφασίζουν να κάνουν διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, τις ομορφιές της φύσης, δημιουργούν μια κοινότητα με ρόλους και αρμοδιότητες για τον καθένα. Μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματά τους και να ξεπερνούν τις δυσκολίες της ζωής, ενώ γίνονται δάσκαλοι για τον Λάμπρο, το μικρό τσοπανόπουλο που διψάει για μάθηση. Στα "ψηλά βουνά", έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων Ελλήνων, ο Παπαντωνίου μέσα από την απλή αφήγηση, με ζωντανή γλώσσα, χωρίς δασκαλίστικο ύφος, αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που περνούν μόνα τους -με την άδεια των γονιών τους- τις καλοκαιρινές διακοπές στα βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί, μέσα στις ομορφιές της ελληνικής φύσης, μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ομάδα, να αλληλοβοηθούνται, να σέβονται το ένα το άλλο, αλλά και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας.

Τα "ψηλά βουνά", έργο που θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδικό και αξεπέραστο για τα ελληνικά παιδαγωγικά δεδομένα, εκδόθηκαν για πρώτη φορά ως αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου, την περίοδο 1917-18 και αποτέλεσε το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα, στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αυτή η ευτυχής σύμπτωση των 100 χρόνων από τότε που εκδόθηκε το βιβλίο, ήταν για μας ένα σημάδι ότι η τύχη ήταν με το μέρος μας και ότι τελικά θα τα καταφέρναμε στο δύσκολο εγχείρημα που είχαμε αποφασίσει να υλοποιήσουμε. Δουλέψαμε πάνω σε αποσπάσματα του βιβλίου για να εμπλουτήσουμε το σενάριο μας και βέβαια προσθέσαμε και δικά μας κομμάτια.

Κάποια αποσπάσματα περιλήψεις της υπόθεσης, θα θέλαμε να σας παραθέσουμε στη συνέχεια, για να γοητευτείτε και σεις, όπως και εμείς:

Αποκαμωμένα από το πολύ παιχνίδι -μιας και το σχολείο έχει κλείσει για διακοπές- καθισμένα στο πεζούλι της εκκλησίας του χωριού τους, τα παιδιά αγναντεύουν το βουνό απέναντί τους.

… Μια φωτιά σιγόκαιγε κάπου ψηλά. Ο Φάνης ήταν που την είδε -πάντα αυτός παρατηρούσε πρώτος όλες τις ομορφιές της φύσης. – Βοσκοί θα την άναψαν, είπε. Ξάφνου έγιναν τρεις οι φωτιές, χρυσές και μυστηριώδεις. Να, σημάδι πως ζούσαν άνθρωποι στην καρδιά του βουνού. Μα να ‘ταν άνθρωποι ή στοιχειά, όπως έλεγε η γιαγιά του Κωστάκη και τον τρόμαζε. Μαζί με τις φωτιές άναψε και η περιέργεια. Και μια μεγάλη λαχτάρα να βρεθούν όλοι οι φίλοι στο βουνό. … Αλήθεια, πόσο θα ήθελαν να βρισκόντουσαν εκεί πάνω στα ψηλά βουνά! Ο δάσκαλος τους το είχε πει καθαρά: θάρρος και πειθαρχία να είχαν και θα κατάφερναν ό,τι ήθελαν. Ακόμη και στο βουνό μόνοι τους θα μπορούσαν να πάνε κι εκεί θα μάθαιναν πράγματα που κανένα βιβλίο και κανένας άνθρωπος δεν θα τους μάθαιναν ποτέ! Η πολυπόθητη στιγμή έφτασε. Εικοσιπέντε παιδιά με το ίδιο όνειρο ανυπομονούν να φτάσει η μέρα της αναχώρησης. Ο πατέρας του Αντρέα, ο κυρ Στέφανος ο μαραγκός, ήταν ο πρώτος που ξεκίνησε για τα βουνά. Ήθελε να προετοιμάσει το μέρος όπου θα έμεναν οι μικροί μαθητές. Θα έφτιαχνε οκτώ ξύλινες καλύβες. Οι υπόλοιποι γονείς και τα παιδιά θα ετοίμαζαν τα εφόδια που θα έπαιρναν μαζί τους. Όταν όλα θα ήταν έτοιμα, τρεις φωτιές θα φώτιζαν το βουνό. Αυτό θα ήταν το σύνθημα για την εκκίνηση.

Και η μεγάλη μέρα ξημέρωσε. Με τραγούδια και πειράγματα ξεκινούν, παρατηρούν, δε χορταίνουν να κοιτάζουν τις ομορφιές του τόπου τους. Ξαποσταίνουν σε βρύσες με γάργαρα νερά και όλες τους οι αισθήσεις πληρούν κι αγαλιάζουν. Με τον ερχομό του δειλινού φτάνουν στις καλύβες που τους έφτιαξε ο κυρ Στέφανος με τους υλοτόμους. Τα παιδιά ξεφορτώνουν τα μουλάρια και τρέχουν να διαλέξουν την καλύβα και τους συντρόφους που προτιμούν. Γεμάτοι με πρωτόγνωρα συναισθήματα και εμπειρίες ξαπλώνουν να κοιμηθούν.

… Παράξενη που ήταν η πρώτη τους νύχτα στο βουνό! Γεμάτη άστρα που μοιάζαν με κατάφορτα τσαμπιά στον ουρανό. Και είχε τη δική της μουσική να σπάζει τη σιγαλιά της σκοτεινιάς. Γρύλοι και κουδουνίσματα των κοπαδιών, αλλά μαζί και θόρυβοι παράξενοι, τριξίματα, πατήματα… Που να σε πιάσει εύκολα ο ύπνος όταν ξέρεις πως αυτοί είναι οι ήχοι της ερημιάς; Μες στο τόσο σκοτάδι τα παιδιά ανακάλυψαν πόσο χρειάζονταν το ένα το άλλο. Προς το χάραμα, οι ήχοι σαν να μαλάκωσαν κι ο ύπνος έγινε πιο γλυκός. … Την επόμενη μέρα τους περιμένουν πολλά. Όλοι θα πρέπει να εργαστούν για να καταφέρουν να ζήσουν στο βουνό. Την αρχή κάνει ο Αντρέας που θα τους μαγειρέψει πατάτες γιαχνί. Αναγνωριστικοί περίπατοι, κουβάλημα νερού, ζύμωμα ψωμιού, καθαριότητες, είναι κάποιες από τις δουλειές που ξεκινούν να κάνουν τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια μιας εξερεύνησης, κάνουν και τους πρώτους τους φίλους. Το μικρό τσέλιγκα Τάσο και την μεγαλύτερη αδερφή του Αφρόδω, που τους μαθαίνουν πως από το γάλα να φτιάχνουν το τυρί, πως να γνέθουν το μαλλί και τόσα άλλα χρήσιμα! Επιστρέφοντας στην κοινότητά τους βλέπουν πως τα λαχανικά, που σαν παιχνίδι καθάριζαν πριν από λίγες ώρες, έχουν τώρα μεταμορφωθεί σε μυρωδάτο φαγητό. Ένα φαγητό, που σίγουρα θα είναι το πιο νόστιμο από όλα, μιας και το έφτιαξαν με τα ίδια τους τα χέρια. … Καθένας έκανε μια δουλειά από μόνος του, μα ήταν δουλειά για όλους. Αυτό είναι η κοινότητα. Ο ένας να εργάζεται για τους άλλους και οι άλλοι για τον ένα. Έτσι, σιγά σιγά λοιπόν, άρχισαν να στήνουν σωστή πολιτεία. Φτιάξανε και πινακίδες για τις καλύβες κι αλλού έβρισκες το ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟΝ, αλλού το ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ και το ΛΑΧΑΝΟΠΩΛΕΙΟΝ… μέχρι και καφενείο και θέατρο σκαρφίστηκαν ν’ ανοίξουν.

… Γεμάτοι με όρεξη για δουλειά και προσφορά τα παιδιά συνεχίζουν να ζουν στο δάσος και να συμβάλουν με κάθε τρόπο στο κοινό καλό. Με έργα και πράξεις και δουλειά βοηθούν να επιδιορθωθεί ο δρόμος που ενώνει τα δύο κοντινότερα χωριά, μια δουλειά που δεν αποφάσιζε κανείς να κάνει, μιας και όλοι πίστευαν πως το σωστό θα ήταν να τον επισκευάσει το άλλο χωριό. Δίνουν τις πρώτες βοήθειες στον Κώστα που τον ξυλοφόρτωσαν δύο χωρικοί όταν τους έπιασε να κόβουν τα δέντρα του δάσους για να πουλήσουν τα ξύλα τους. Τα παιδιά μπαίνουν σε επιφυλακή και σταματούν την αποψίλωση του δάσους. Βουτούν στα γάργαρα νερά της Ρούμελης, ακολουθούν τα χνάρια του Φάνη για να τον βρουν, θαυμάζουν το ηλιοβασίλεμα από τον Αραπόβραχο. Η ζωή όμως στο βουνό δεν είναι μόνο ευχάριστες στιγμές. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την αρρώστια του Φουντούλη που μέσα στη λαιμαργία του έφαγε όλα τα φρούτα μιας αγριαχλαδιάς! Ξεχωριστή στιγμή είναι η επίσκεψη του δασάρχη. Ο ευγενικός φύλακας του δάσους θα τους προσφέρει το μετάλλιο δασικής προστασίας που πήρε η τάξη τους και θα τους μιλήσει για τους κινδύνους του δάσους…

… Ο χείμαρρος που, άμα φουσκώσει νερό, δεν αφήνει τίποτα ζωντανό στο διάβα του, ούτε ανθρώπους ούτε χωράφια και σπαρτά. Μα ένας μόνο μπορεί να τα βάλει με τον χείμαρρο: το δέντρο που με τις ρίζες του κρατάει τα νερά και δεν τ’ αφήνει να λυσσάξουν. – Τα δέντρα είναι που γλιτώνουν τους ανθρώπους από τις πλημμύρες, εξήγησε ο δασάρχης. Άμα όμως τα καίμε και τα ξεριζώνουμε, βρίσκει μονοπάτι ο χείμαρρος να ξαμολήσει τα νερά του και να καταστρέψει τα πάντα στον δρόμο του. Αυτό μόνο φτάνει να συλλογιστούμε κάθε που κόβουμε ένα δέντρο.

…Η ζωή των παιδιών συνεχίζεται στο δάσος γεμάτη με περιπέτειες και εμπειρίες που, όπως ακριβώς ο δάσκαλός τους είχε πει, δεν θα μάθαιναν από κανέναν άνθρωπο και σε κανένα βιβλίο. Πάνω από όλα έμαθαν ένα πολύ σημαντικό πράγμα. Να προσφέρουν όχι μόνο ο ένας στον άλλο αλλά και στο κοινωνικό σύνολο...

Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν αφιερώναμε λίγες γραμμές στο συγγραφέα του βιβλίου, Ζαχαρία Παπαντωνίου:

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, γεννημένος στο Καρπενήσι, στις 2 Φεβρουαρίου 1877, υπήρξε λογοτέχνης, ποιητής, διηγηματογράφος, δημοσιογράφος, κριτικός τέχνης και ακαδημαϊκός, υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας στο γλωσσικό ζήτημα. Πέθανε στην Αθήνα, την 1 Φεβρουαρίου 1940. Από το 1908 μέχρι το 1910 βρισκόταν στο Παρίσι, από όπου αρθρογραφούσε για την εφημερίδα Εμπρός. Μεταξύ 1912 και 1916 είχε λάβει τις θέσεις νομάρχη Ζακύνθου, Κυκλάδων, Μεσσηνίας και Λακωνίας. Το 1918 ανέλαβε τη θέση του Διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης και στη συνέχεια (και μέχρι τον θάνατό του) πρόεδρος του μονίμου καλλιτεχνικού συμβουλίου της. Την ίδια αυτή χρονιά εξέδωσε το διήγημα και πεζογραφημά του "Τα Ψηλά Βουνά" . Η πρώτη εμφάνιση του Παπαντωνίου στα γράμματα έγινε με σατυρικούς στίχους τους οποίους είχε γράψει όταν ήταν ακόμη μαθητής και είχαν δημοσιευτεί στο βραχύβιο σατυρικό περιοδικό "Αί Μηχανορραφίαι" με τον Νικόλαο Κουντουριώτη και Ιωάννη Δεληκατερίνη. Το 1938 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (έδρα Λογοτεχνίας, τάξη Γραμμάτων και Τεχνών). Οι γονείς του ήθελαν να σπουδάσει γιατρός εκείνος όμως προτίμησε την Ζωγραφική. Στο Παρίσι πήγε αργότερα ως ανταποκριτής της εφημερίδας Εμπρός στην οποία και δημοσίευσε το πρώτο διήγημα και πεζογράφημα του "Τα Παρισινά Γράμματα" το οποίο και προκάλεσε μεγάλη και παγκόσμια αίσθηση και εντύπωση και τα οποία και κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του σε έναν τόμο με τον τίτλο "Φιλολογικά Χρονογραφήματα". Επιστρέφοντας από το Παρίσι συνέχισε να εργάζεται ως ανταποκριτής, αρθρογράφος και ως αρχισυντάκτης στην εφημερίδα Εμπρός για άλλα 3 χρόνια.

Ο Λάμπρος Παπαντωνίου, ο πατέρας του Ζαχαρία ήρθε από τη Νότια Ρωσία το 1872 όπου υπηρετούσε ως δάσκαλος, προκειμένου να αποφύγει μια μεγάλη επιδημία που είχε ξεσπάσει στην περιοχή. Φθάνοντας στην Ελλάδα, κατέφυγε στο Καρπενήσι όπου διέμεναν οι συγγενείς της γυναίκας του (Ελένη Ηλιοκαύτου), η οποία ήταν κόρη του συμβολαιογράφου Καρπενησίου Ζαχαρία Ηλιόκαυτου. Επειδή όμως την εποχή αυτή δεν υπήρχε κενή θέση διδασκάλου στο Καρπενήσι, τοποθετήθηκε στη Γρανίτσα, όπου μεταφέρθηκε με τη γυναίκα του και τον πρωτότοκο γιό του Χαρίλαο. Η γυναίκα του έμεινε σε ενδιαφέρουσα και όταν ήρθε ο καιρός να γεννήσει, πήγε στο Καρπενήσι, στους δικούς της, για να βρίσκεται την ώρα του τοκετού κοντά σε γιατρούς. Ο Ζαχαρίας γεννήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 1877 στο σπίτι των Γ. και Β. Φαρμακίδη. Μετά τη γέννα η μητέρα με το νεογέννητο επέστρεψαν στη Γρανίτσα. Στο μητρώου Αρρένων του Δήμου Απεραντίων ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου φέρεται εγγεγραμμένος με αύξοντα αριθμό 1460. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι εκείνη την εποχή ανακηρύχτηκε άγιος ο “Νεομάρτυς Μιχαήλ ο εκ’ Γρανίτσης”. Ο Λάμπρος Παπαντωνίου που υπηρετούσε τότε στη Γρανίτσα, έγραψε το γνωστό Απολυτίκιο του Αγίου “Των Αγράφων τον γόνον και Ελλάδος αγλάισμα….”, καθώς και το δοξαστικό των Αίνων (1881). Και τα δύο μπήκαν στην ακολουθία του Αγίου. Η οικογένεια του Λάμπρου Παπαντωνίου είχε 4 παιδιά, τον Χαρίλαο, το Θανάση, τη Σοφία και το Ζαχαρία. Από τη Γρανίτσα έφυγε το 1890 και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όταν ο Ζαχαρίας ήταν 13 ετών. Τελείωσε το Γυμνάσιο και γράφτηκε στην ιατρική την οποία δεν τελείωσε ποτέ γιατί τον είχε απορροφήσει η δημοσιογραφία.

Από το 1893 συνεργάζεται με την Ακρόπολη του Βασίλη Γαβριηλίδη και παίζει ως ερασιτέχνης ηθοποιός στο θέατρο Αθήναιον. Δημοσιεύει το πρώτο του διήγημα “O ΨΩΜΑΣ” και δημοσιογραφεί σε διάφορες εφημερίδες. Παράλληλα Σπουδάζει ζωγραφική. Το 1897 συγκλονίζεται από την Ελληνική ήττα και γράφει τα “ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ”. Τρία χρόνια αργότερα γίνεται αρχισυντάκτης στο “ΣΚΡΙΠ” μέχρι το 1905. Παράλληλα ο αδελφός του ο Θανάσης παρουσιάζει έντονα ψυχολογικά προβλήματα. Το 1906 δημοσιογραφεί στο “ΧΡΟΝΟ” και στο “ΕΜΠΡΟΣ”. To 1908 γίνεται ανταποκριτής της εφημερίδας “ΕΜΠΡΟΣ” στο Παρίσι. Πολύ σύντομα όμως ο Διευθυντής του σταμάτησε να τον πληρώνει, λόγω οικονομικών προβλημάτων. Εκείνος απογοητεύεται και αρρωσταίνει αλλά ευτυχώς τον συντηρούσε ο Σωτήρης Σκύπης. Την εποχή αυτή έστελνε τα “Παρισινά Γράμματα” που αξιολογήθηκαν πολύ σπουδαία. Γυρίζοντας από το Παρίσι το 1911, συνδέεται μετά ένα χρόνο με τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέσω του Στέφανου Γρανίτσα και διορίζεται νομάρχης. Το 1914 ως νομάρχης Μεσσηνίας βραβεύεται σε κρατικό διαγωνισμό ποίησης. Όταν ήταν νομάρχης Λακωνίας το 1916, απαγόρευσε το ανάθεμα των ιερωμένων κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου και παραπέμπεται σε δίκη. Την επομένη χρονιά (1917) πεθαίνει ο πατέρας του, αν και πολλοί είπαν ότι αυτοκτόνησε.

Το 1918 κυκλοφορούν τα “ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ” και ο ίδιος διορίζεται διευθυντής στην Εθνική Πινακοθήκη. Την επόμενη χρονιά αυτοκτονεί ο αδελφός του ο Θανάσης και ο ίδιος συμμετέχει στη συγγραφή του βιβλίου ”ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΜΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟ”. Ακολουθεί η έκδοση της ποιητικής του συλλογής “ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ” αφιερωμένη στη μνήμη του αδελφού του. Στις εκλογές της ίδιας χρονιάς επικράτησαν οι αντιβενιζελικοί και στην Πλατεία Συντάγματος καίγονται τα “ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ” ως αντεθνικά και αντιθρησκευτικά. Το 1923 κυκλοφόρησαν οι “ΠΕΖΟΙ ΡΥΘΜΟΙ” και του απονέμεται το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Ακολουθεί η κυκλοφορία των “ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ” και το ανέβασμα στη σκηνή του Κοτοπούλη, του θεατρικού του έργου “Ο ΟΡΚΟΣ ΤΟΥ ΠΕΘΑΜΕΝΟΥ” το οποίο σημείωσε παταγώδη αποτυχία. Επανέρχεται ο Βενιζέλος και ξαναγυρνούν τα “ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ”. Το 1934 πεθαίνει ο αδελφός του ο Χαρίλαος και μέχρι το 1938 που εκλέγεται ακαδημαϊκός εκδίδει τα έργα “ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ”, “ΘΕΙΑ ΔΩΡΑ”, “Ο ΟΘΩΝ ΚΑΙ Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ”, “ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ”, “ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΟΡΘΡΟΣ”, “Η ΘΥΣΙΑ”. Κατά εκλογή του ως Ακαδημαϊκού εκφωνεί τον εναρκτήριο λόγο του για το Θεοτοκόπουλο στη δημοτική. Για πρώτη φορά ακούγεται στην αίθουσα του Ιδρύματος η δημοτική γλώσσα. Πέθανε στις 1 Φεβρουαρίου 1940, (ακριβώς την ίδια μέρα που γεννήθηκε) μέσα στο τραμ, ενώ πήγαινε στην Ακαδημία, σε ηλικία 63 ετών.

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου ήταν ένας ευαίσθητος, άμεσος και αληθινός άνθρωπος. Με ηθικές αξίες πραγματικά ρεαλιστικές και απόλυτα αποδεκτές από την κοινωνία, γι’ αυτό και όλα τα γραπτά του είναι διαχρονικά και αγγίζουν τις ευαισθησίες όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Η αγάπη του προς τα φυτά, τα ζώα, τη φύση και προ παντός στα παιδιά είναι πολύ μεγάλη. Μεγάλο ευτύχημα για τα παιδιά ήταν το αναγνωστικό του τα “Ψηλά Βουνά”. Ήταν το καλύτερο και περιεκτικότερο στην ιστορία των νεοελληνικών αναγνωστικών και εξακολουθεί να είναι. Πολλές από τις εικόνες και τις σκηνές που περιγράφονται στο βιβλίο αυτό είναι βιώματά από τη ζωή του στη Γρανίτσα. Σε πολλά από τα ποιήματά του και τα έργα του αναφέρεται στη Ρούμελη και το Καρπενήσι, υμνώντας τα ψηλά βουνά και τις φυσικές τους ομορφιές για τα οποία έτρεφε κρυφή λαχτάρα.

Τα έργα του είναι όπως παρακάτω:

Ποίηση: "Πολεμικά τραγούδια" (1898 – εμπνευσμένα από τον πόλεμο του 1897). "Χελιδόνια" (1920 – παιδικά ποιήματα τα οποία μελοποίησε ο Γεώργιος Λαμπελέτ). "Πεζοί ρυθμοί" (1923 – πεζοτράγουδα). "Θεία Δώρα" (1933).

Πεζογραφία: "Παρισινά Γράμματα" (1908-1910 – ανταποκρίσεις από το Παρίσι, δημοσιευμένες στην εφημερίδα Εμπρός. Μεταθανάτια συγκεντρωτική-επιλεκτική έκδοση). "Τα ψηλά βουνά" (1918 – Κρατικό Αναγνωστικό της Γ΄τάξης του Δημοτικού. Μοναδικό έργο έως και σήμερα στην ελληνική σχολική λογοτεχνία). "Διηγήματα" (1927). "Νεοελληνικά Αναγνώσματα" (1931 – για την Α΄ τάξη των Γυμνασίων). "Βυζαντινός όρθρος" (1936). "Η Θυσία" (1937). "Σχεδιάσματα" (αισθητικά μελετήματα, κριτικά άρθρα, σύντομες μελέτες και χρονογραφήματα -μεταθανάτια συγκεντρωτική -επιλεκτική έκδοση) (1947). "Ταξίδια (ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την Ισπανία)" (μεταθανάτια συγκεντρωτική-επιλεκτική έκδοση)(1946). "Κριτικά" (μεταθανάτια συγκεντρωτική-επιλεκτική έκδοση 1966 – κριτικά κείμενα λογοτεχνίας και, κυρίως, εικαστικών τεχνών). "Όθων και η ρωμαντική δυναστεία" (1933). "Άγιον Όρος" (1934). "Παρισινά διηγήματα" μετά θάνατον έκδοση (1945).

Θεατρικά έργα: "Ο Όρκος του πεθαμένου" θεατρικό (1929 – δραματοποίηση του δημοτικού τραγουδιού Του νεκρού αδελφού).

Και τώρα μπορείτε να απολαύσετε την Ταινία μας.

Σε μορφή Προβολής, σε μορφή PDF και σε αρχείο βίντεο (όχι διαθέσιμο στην ιντερνετική έκδοση των παραδοτέων του Πράσινου Σινεμά ΙΙΙ, οπότε μην προσπαθήσετε να κάνετε "κλικ")

πάνω