Απόκριες

Η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Συνδέεται με την λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού και των εορτασμών. Η αγγλική λέξη "carnival" προέρχεται από το λατινικό "carnem levare" ή "carnis levamen", που σημαίνει "διακοπή της βρώσης κρέατος". Στα ελληνικά χρησιμοποιείται η λέξη "αποκριά" και σημαίνει ακριβώς το ίδιο. Αυτή η δημοφιλής παράδοση προέρχεται από τις παγανιστικές τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων και τις γιορτές προς τιμή του Διονύσου, θεού του κρασιού και της ευθυμίας. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους και στις γειτονιές συμπεριφερόμενοι "προκλητικά" με τολμηρές φράσεις και πράξεις. Αυτό εξυπηρετούσε το σκοπό να επιτρέπεται να εκφράζονται ελεύθερα ερωτικές σκέψεις ενώ έκρυβαν την αληθινή τους ταυτότητα πίσω από τις μάσκες. Αυτή η παράδοση τελικά εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη του κόσμου μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Όμως, οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωμένες που δεν καταργήθηκαν τελείως . Αργότερα, όταν εμφανίστηκε ο χριστιανισμός, αν και οι άνθρωποι σταμάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύμπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να μεταμφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόμους παρέμειναν. Μια φορά τον χρόνο, τα καρναβάλια συμβαίνουν σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας μας. Στην πραγματικότητα, η αποκριά διαρκεί τρεις εβδομάδες, και ξεκινάει 60 μέρες πριν το Πάσχα. Ονομάζεται Τριώδιο. Η λέξη προέρχεται από το "τρεις ωδές" που σημαίνει οι τρεις ύμνοι που συνηθίζουμε να λέμε στην εκκλησία. Ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του "Τελώνη και Φαρισαίου". Την δεύτερη Κυριακή, στο Ευαγγέλιο του "Ασώτου Υιού". Η τρίτη είναι της "Απόκρεω" και η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασμοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειο τους, είναι η "Τυρινή" (Τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς είναι την αυγή της επόμενης μέρας, η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, που ονομάζεται Καθαρά Δευτέρα. Κατά την διάρκεια αυτών των ημερών, γιορτές και εκδηλώσεις οργανώνονται παντού και οι άνθρωποι διασκεδάζουν πολύ, και κυρίως τα παιδιά. Οι ενήλικες και τα παιδιά μεταμφιέζονται με αστεία κουστούμια, χορεύουν, τραγουδούν και παρακολουθούν παρελάσεις καρνάβαλων καθώς και άλλες δραστηριότητες, που οργανώνονται από τους δήμους όλων σχεδόν των πόλεων της Ελλάδας. Κατά την διάρκεια όλων αυτών έχουμε κάποια πολύ ιδιαίτερα έθιμα:

ü      Ψυχοσάββατα

Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν μια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης. Παραδόξως, αυτή η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην "νέα ζωή" (το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον "πάνω κόσμο" περίπου την 1η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβιβάσει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημοσυνών στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλλυβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά την λειτουργία στην μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την "Κυριακή της Απόκρεω " και την "Κυριακή της Τυρινής" και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα (η μέρα των Αγ. Θεοδώρων, μην ξεχάσετε αυτήν την μέρα! Υπάρχει ένα παλιό έθιμο στο οποίο μαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε. Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το μαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ. Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον μελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας).

ü      Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέμπτη είναι μια ετήσια τελετή, της οποίας η αρχή χάνεται μέσα στους αιώνες. Είναι η μέρα που τρώγεται κρέας. Η λέξη Τσικνοπέμπτη προέρχεται από τις λέξεις "τσίκνα" (η μυρωδιά του καμένου ψημένου κρέατος) και "Πέμπτη", και γιορτάζεται την Πέμπτη που είναι 11 μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα. Είναι μια μέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, καθώς η 40-ήμερη περίοδος της Σαρακοστής πριν το Πάσχα πλησιάζει.

Σε κάποια μέρη στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην επαρχεία της Πελοποννήσου, την εβδομάδα της Τσικνοπέμπτης, οι άνθρωποι σφάζουν τα γουρούνια τους και ετοιμάζουν νόστιμους μεζέδες: "πηχτή", "ομάτια", "τσιγαρίδες", λουκάνικα, κτλ.

ü      Βλάχικος Γάμος

Είναι η αναπαράσταση του Γάμου της Βλάχας. Βλάχα είναι η γυναίκα που ζει στο χωριό και η κύρια ασχολία της είναι να είναι βοσκοπούλα. Στις μέρες μας, δύο άντρες υποκρίνονται το ευτυχές ζευγάρι.

Η διαδικασία του γάμου ξεκινάει με το ζευγάρι, συνοδευόμενο από "συγγενείς", να πηγαίνει στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όλοι οι άνθρωποι συμμετέχουν και ντύνονται με παραδοσιακές στολές.

Μετά την άφιξη του ζευγαριού, συνοδευόμενο από παραδοσιακή μουσική που παίζεται από παραδοσιακά όργανα, η τελετή του γάμου γίνεται με έναν "ιερέα" και έναν "κουμπάρο ". Η γιορτή συνεχίζεται με ζωντανή παραδοσιακή μουσική, τραγούδι, τοπικά εδέσματα και κρασί.

ü      Γαϊτανάκι

Το παλιό έθιμο με το γαϊτανάκι γίνεται στην κεντρική πλατεία πολλών πόλεων.

Είναι ένας χορός όπου οι χορευτές, που ντύνονται με παραδοσιακές στολές, χορεύουν σε κύκλο κρατώντας πολύχρωμες κορδέλες που στερεώνονται στην κορυφή ενός μακριού κονταριού το οποίο βρίσκεται στην μέση του κύκλου. Καθώς χορεύουν, οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το κοντάρι και μετά ξετυλίγονται.

Πιστέψτε μας!

Είναι πολύ δύσκολο να το κάνει κάποιος σωστά!

ü      Τα Μπουρμπούλια

Τα Μπουρμπούλια είναι ένα από τα παλαιότερα (περίπου από το 1872) και τα πιο δημοφιλή γεγονότα του Καρναβαλιού της πόλης της Πάτρας, όπου γίνεται η μεγαλύτερη παρέλαση καρνάβαλων στην Ελλάδα . Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής, μαζί με ανθρώπους από άλλες περιοχές της Ελλάδας ή και από το εξωτερικό , συμμετέχουν στην διασκέδαση.

Τα παλιά χρόνια, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να βγουν την νύχτα και να διασκεδάσουν στους εορτασμούς της αποκριάς.

Τα μπουρμπούλια έδιναν στις γυναίκες την ευκαιρία να συμμετέχουν στον χορό της αποκριάς. Έπρεπε να φορούν μαύρα ντόμινο (ένα είδος μαύρου φορέματος με κουκούλα) καθώς και μία μάσκα, ενώ οι άντρες ήταν ακάλυπτοι και ντυμένοι φυσιολογικά. Με αυτόν τον τρόπο, οι γυναίκες δεν αναγνωρίζονταν, και έτσι είχαν την ευκαιρία να φλερτάρουν. Βέβαια, σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει, αλλά ο χορός των Μπουρμπούλιων διατηρεί την μαγεία του.

ü      Μπούλες και Γιαννίσαροι

Κάθε πόλη της Ελλάδας έχει τα δικά της ιδιαίτερα έθιμα. Τις περισσότερες φορές είναι το ίδιο σενάριο και αλλάζει μόνο το όνομα. Για παράδειγμα, μεταμφιεσμένοι άνθρωποι, έτσι ώστε να μην αναγνωρίζονται, γυρίζουν την πόλη πειράζοντας και προκαλώντας τους πάντες. Αυτή η παράδοση συμβαίνει στην Πάτρα με τις "Μπούλες": που είναι μεταμφιεσμένοι άνθρωποι που αντί για μάσκα μουτζουρώνουν τα πρόσωπά τους με στάχτη.

Ένα άλλο παράδειγμα μας έρχεται από την Νάουσα. Τις μέρες της αποκριάς, οι άνθρωποι των επαρχιακών πόλεων ξαναζούν το έθιμο που λέγεται "ΜΠΟΥΛΑΣ" και αυτό του "ΓΙΑΝΝΙΣΑΡΗ" - ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΣ. Υπάρχει μια παρέλαση με παραδοσιακές και σατυρικές στολές.

Η ιστορία της χορευτικής ομάδας πηγαίνει πίσω στο 1705. Αυτήν την χρονιά οι άνθρωποι της Νάουσας τιμούσαν την μνήμη των νεαρών συμπολιτών τους, οι οποίοι έπεσαν στον αγώνα κατά των Τούρκων. Εμφανίζονται στα καρναβάλια ντυμένοι με τις φορεσιές των μαχητών της ελευθερίας, με κέρινες μάσκες και θώρακες φτιαγμένους από χιλιάδες ασημένια νομίσματα.

Τα κουστούμια, η μουσική και οι χοροί είναι όλα αυθεντικά και έχουν παραδοθεί από γενιά σε γενιά χωρίς μοντέρνες επιρροές. Οι χορευτικοί θίασοι, συνοδευόμενοι από την μπάντα της πόλης, χορεύουν στους δρόμους και σε πολλές ταβέρνες, όπου και τους κερνάνε τοπικό κρασί, μήλα και άλλα εδέσματα. Αυτές οι εκδηλώσεις ξεκινούν το πρωί και συνεχίζονται μέχρι αργά το βράδυ.

ü      Αλμυροκουλούρα

Είστε ελεύθερες; Τι ωραία ευκαιρία να μάθετε ποιον θα παντρευτείτε. Την νύχτα πριν την "Κυριακή της Τυρινής", ανακατέψτε αλεύρι, αλάτι (πολύ αλάτι) και νερό και ψήστε το. Αυτό είναι η "αλμυροκουλούρα" που σημαίνει πολύ αλμυρό ψωμί. Μετά φάτε το. Ναι, είναι πολύ αλμυρό αλλά στο όνειρό σας ο μελλοντικός σας σύζυγος θα σας φέρει νερό… Αν δεν δείτε καθόλου όνειρα, μην ανησυχείτε!

Η ελληνική παράδοση θα σας δώσει πολλές ευκαιρίες να μάθετε ποιος θα είναι ο τυχερός (βλέπε ημέρα των Αγ. Θεοδώρων) …

ü      Κυριακή της Τυρινής

Άνθρωποι με αστείες φορεσιές βγαίνουν στους δρόμους, συνοδευόμενοι από την μουσική της μπάντας του δήμου. Είναι η μέρα της Παρέλασης των Καρνάβαλων! Η παρέλαση δημιουργείται από ομάδες μεταμφιεσμένων ανθρώπων, χορευτών και αρμάτων. Το θέμα κάθε άρματος της παρέλασης είναι διαφορετικό και τα περισσότερα διακωμωδούν με ομοιοκατάληκτες στροφές τις καταστάσεις και τα γεγονότα, παριστάνοντας τους πολιτικούς και την ζωή της ελληνικής κοινωνίας εν γένει καθώς και άλλα διεθνή γεγονότα. Αυτές οι σατυρικές στροφές και τα κουστούμια των συμμετεχόντων διασκεδάζουν πολύ τους θεατές. Αργότερα το απόγευμα θα βρείτε τη τελευταία εκδήλωση που συμβαίνει. Οι άνθρωποι θα μαζευτούν στην κεντρική πλατεία για φαγητό. ποτό και χορό. Αυτό είναι και το τέλος της παρέλασης. Το τελευταίο γεγονός θα είναι το κάψιμο το Βασιλιά Καρνάβαλου σε μια μεγάλη φωτιά όπου όλοι θα χορεύουν γύρω της. Κάποιες φορές υπάρχουν απλές φωτιές που ονομάζονται "φανοί", και οι άνθρωποι τραγουδούν σατυρικά τραγούδια και χορεύουν παραδοσιακούς χορούς. Τα τραγούδια συνήθως έχουν πολλά σεξουαλικά υπονοούμενα και μεταξύ των χορών υπάρχουν μερικοί με θεατρικό χαρακτήρα, όπου μερικοί άντρες χορευτές υποδύονται τις γυναίκες.

Ένα άλλο έθιμο της Τυροφάγου που αξίζει να αναφερθεί είναι να τελειώνει το βραδινό γεύμα με αυγά. Τα αυγά μπορεί να είναι βρασμένα ή ψημένα στο τζάκι. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τα μέλη της οικογένειας βάζουν τα αυγά τους κοντά στην θράκα του τζακιού για να ψηθούν και περιμένουν να δουν ποιανού το αυγό θα "ιδρώσει" πρώτο. Αυτό είναι ένα σημάδι ότι αυτός ή αυτή θα έχουν μια καλή χρονιά.

Αλλά ο συμβολισμός πίσω από αυτήν την παράδοση είναι ότι ένας "σφραγίζει" το στόμα του με ένα αυγό όπως θα ανοίξει το στόμα του με ένα αυγό το Πάσχα. Αυτό αναφέρεται στο έθιμο του τσουγκρίσματος των κόκκινων βαμμένων αυγών μεταξύ μας, μετά την λειτουργία της Ανάστασης και επαναλαμβάνοντας την φράση "Χριστός Ανέστη" μέχρι όλων τα αυγά να σπάσουν. Το αυγό μετά καταναλώνεται και συνήθως είναι το πρώτο πράγμα που τρώμε μετά τα μεσάνυχτα της Πασχαλινής λειτουργίας.

Υπάρχει και ένα άλλο παλιό έθιμο στην Καστοριά που ονομάζεται "χάσκαρις": ένα αυγό δένεται στο άκρο μιας "κλωστής" και περνάει γρήγορα από στόμα σε στόμα. Το άτομο που καταφέρνει να το πιάσει είναι ο νικητής. Και μην ξεχνάτε! Δεν πρέπει μα πλύνετε το κεφάλι σας την εβδομάδα μεταξύ της "Κυριακής της Απόκρεω" και της "Κυριακής της Τυρινής"! Είναι η εβδομάδα του τυριού και τα μαλλιά σας θα γίνουν άσπρα σαν το τυρί!!!!!!!!!!!!

Η Παρέλαση των Καρνάβαλων γίνεται σε πολλές πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά της Ελλάδας, και είναι πολύ θεαματική. Κάποιες από τις μεγαλύτερες παρελάσεις γίνονται στην Αθήνα (καρναβάλι του Ρέντη), στην Ξάνθη, στην Πάτρα. Στην πραγματικότητα, το καρναβάλι της Πάτρας είναι το πιο γνωστό στην Ελλάδα.

ü      Το Καρναβάλι της Πάτρας

Το καρναβάλι της Πάτρας είναι η συνάντηση μεταξύ ενός μύθου με την πραγματικότητα, φαντασία και δημιουργικότητα μέσα στους αιώνες. Είναι από τα πιο σπουδαία γεγονότα, όχι μόνο για την πόλη, αλλά και για ολόκληρη την χώρα. Η περίοδος της αποκριάς στην Πάτρα, ανεξάρτητα από την ημερομηνία έναρξης του Τριωδίου, ξεκινά την επόμενη μέρα από την γιορτή του Αγ. Αντωνίου, στις 18 Ιανουαρίου. Τα πιο σημαντικά στοιχεία (αρχεία) από πρόσφατες έρευνες που αφορούν το καρναβάλι των Πατρών θα μας στείλουν πίσω στον 19ο αιώνα. Αλλά το σημείο στροφής του καρναβαλιού που του δίνει την σημερινή του μορφή αναφέρεται στο 1966, με την εισαγωγή του παιχνιδιού "Κυνήγι του Θησαυρού". Το Κυνήγι του Θησαυρού, από το 1966 που πρωτοπαρουσιάστηκε, μέχρι σήμερα, μετέτρεψε τον ανώνυμο συμμετέχοντα σε κυρίαρχο πρόσωπο του καρναβαλιού. Το ταλέντο των χιλιάδων νέων ανθρώπων, που συμμετέχουν με τις ομάδες τους κάθε χρόνο, ξεδιπλώνεται σε όλο του το μεγαλείο μέσω του καρναβαλιού της Πάτρας. Το "Κυνήγι του Θησαυρού" είναι μια σειρά ερωτήσεων, γρίφων και δραστηριοτήτων, που καταλήγει να είναι μια σπαζοκεφαλιά για τους "διαγωνιζόμενους". Τα μέλη των ομάδων παίρνουν μέρος στην παντομίμα, μεικτό θέαμα, θέατρο, χορός, δημιουργίες και κουίζ. Η φαντασία, το ταλέντο, η πολυπλοκότητα, το γέλιο, η ποικιλία και η ζωντάνια ενώνονται για να προσθέσουν κάτι ιδιαίτερο στο καρναβάλι της Πάτρας κάθε χρόνο. Και μετά , έρχεται η Μεγάλη Παρέλαση. Αυτή είναι η μεγαλύτερη στιγμή του καρναβαλιού των Πατρών. Όλη η πόλη, συν περισσότεροι από 300.000 επισκέπτες κινούνται στους ρυθμούς που οι συμμετέχοντες (περισσότεροι από 30.000) επιβάλλουν, και τα άρματα (εκατοντάδες από αυτά) μαζί με τον Βασιλιά Καρνάβαλο σας οδηγούν σε μονοπάτια κεφιού και ελευθερίας από τις έννοιες. Αυτό που συμβαίνει στην Πάτρα, την τελευταία Κυριακή της αποκριάς, είναι η κορυφή μιας πυραμίδας, την οποία το καρναβάλι των Πατρών χτίζει κάθε χρόνο. Η παρέλαση ξεκινά μετά το μεσημέρι με μεγάλο κέφι, χορεύοντας, ενώ όσοι πήραν μέρος στο κυνήγι του θησαυρού γράφουν την δική τους ιστορία με τον τρόπο τους στους δρόμους της πόλης.

Μετά το τέλος της μεγάλης παρέλασης, σε μια μοναδική βραδιά, ο Βασιλιάς Καρνάβαλος θα αποχαιρετίσει τους εραστές του είδους κλείνοντας ραντεβού για την επόμενη χρονιά. Είναι η στιγμή που ο βασιλιάς καρνάβαλος θα δοθεί στην πυρά και ο ουρανός της Πάτρας θα γεμίσει φως και χρώμα. Εν τω μεταξύ, η ζωντάνια του χορού δεν σταματάει, καθώς οι χιλιάδες συμμετέχοντες θα συνεχίσουν να ζουν σε ξέφρενους ρυθμούς μέχρι το πρωί. Βοηθοί του καρναβαλιού των Πατρών είναι ομάδες, σύλλογοι και χορηγοί. Η επιτροπή Καρναβαλιού, ο όμιλος των ανθρώπων που μοιράζουν σοκολάτες, το πλήρωμα των κυνηγών του θησαυρού και πολλοί άλλοι με γνήσιο πνεύμα καρναβαλιού, παίζουν θεατρικές τους παραστάσεις, θέατρο δρόμου και κουίζ.