Αινίγματα και γνωμικά

Στα νεοελληνικά χρόνια, θα βρούμε πολλά αινίγματα, διατυπωμένα με λιτότητα, φραστικό ρυθμό, συντομία και έξυπνη αλληγορία. Τα θέματα και τα σύμβολα των αινιγμάτων, παίρνονται από τον αισθητικό αλλά και το νοητό κόσμο. Γενικά το αίνιγμα αντιπροσωπεύει τη γύρω ζωή, αφού αναζητεί τα θέματα και τα σύμβολά του από την υπάρχουσα εμπειρία (ιστορία, παραδόσεις, κοσμοθεωρία, θρησκεία, υλικό βίο, επαγγέλματα, κατοικία, τροφή, ζώα, φυτά). Λειτουργεί δε παιδαγωγικά καθώς ασκεί τη διανόηση μικρών και μεγάλων. Ας δούμε λοιπόν λίγα αινίγματα:

ü      Ψηλός, ψηλός καλόγερος και κόκαλα δεν έχει

(καπνός)

ü      κλειδώνω μανταλώνω, τον κλέφτη βρίσκω μέσα

(ήλιος)

ü      τα δυο καλά στεκούμενα, τα δύο συμπερπατούμενα,

τα δυο που δεν ταιριάζουνε, τα δυο που δε λαγιάζουνε

(ήλιος και φεγγάρι)

ü      Τρεις τη βαστούνε και γεννά, μαύρα τα κάνει τα παιδιά και πίσω της τα’ αφήνει

(πέννα)

ü      Από την γην επλάστηκα ως ο Αδάμ, στην κάμινον εψήθηκα ως οι τρεις Παίδες, τα χείλη μου πολλούς εδρόσισαν, αλλά στο θάνατό μου κανείς δε βρέθηκε να θάψει τα οστά μου

(στάμνα)

ü      Φίδι είδα μεσ’ στο λάδι κι είχε ήλιο στο κεφάλι

(λύχνος)

ü      Γύμνια στέκ’ η κοπελιά μέσα στην ξεροβρουλλιά

(η μυζήθρα στο τυροβόλι)

ü      Μικρή μικρή νοικοκυρά, μεγάλη πίττα φτιάχνει

(μέλισσα)

Παράληψη θα ήταν να μη συμπεριλάβουμε εδώ τα σοφά κληροδοτήματα των αιώνων, τις παροιμίες, τα γνωμικά και τις διάφορες εκφράσεις που πέρασαν από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά, κουβαλώντας τη σοφία του λαού. Και επειδή δεν θα χωρούσαν ούτε σε τόμους βιβλίων αυτά που βρήκαμε, θα δώσουμε εδώ λίγες, τις πιο χαρακτηριστικά και όχι απαραίτητα τόσο γνωστές. Άλλωστε τις πολύ γνωστές τις ξέρετε ήδη!

ü      Δεν το χω που δεν πεθαίνω, μόνο που ζω κι όλο μαθαίνω

ü      Η φτώχια χαμηλώνει τα’ αυτιά

ü      Της αδικιάς το γέννημα, σε ποντισμένο μύλο

ü      Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια

ü      Το πρόβατο που θέλει να φάει ξύλο, πάει και τρίβεται στου τσοπάνη τη μαγκούρα

ü      Τι σου λείπει κασσιδιάρη; Σκούφια με μαργαριτάρι

ü      Έφτασε ο κόμπος στο χτένι

ü      Ανύπαντρος προξενητής για λόγου του γυρεύει

ü      Όποιος φυτεύει αμυγδαλιές, θα χει και τους τζιτζίκους

ü      Πέντε μέτρα κι ένα κόβε

ü      Όλα τα χει η Μαριωρή, μόνο ο φερετζές της λείπει

ü      Δίνει στο σκύλο άχυρα και στο μουλάρι κρέας

ü      Σαν της τρελής τα μαλλιά

ü      Σαν τη μύγα μες στο γάλα

ü      Χαράς ευαγγέλια

ü      Από πέτρα σε λιθάρι

ü      Ο ποντικός δεν χώραγε στην τρύπα του, έσερνε και κολοκύθα

ü      Έτρεχε ένας μη βραχεί κι έπεσε στο ποτάμι

ü      Την έπαθε σαν την αλεπού με τα σταφύλια

ü      Η αλήθεια είναι λάδι και πλέει

ü      Βλέπεις στραβέ; Βλέπει ο θεός

ü      Η χάρη θέλει αντίχαρη και πάλι να ναι χάρη

ü      Βόηθαμε να σε βοηθώ, ν’ ανεβούμε το βουνό

ü      Καθένας κλαίει τον πόνο του κι ο μυλωνάς τα’ αυλάκι

ü      Όποιος κάηκε στο χυλό, φυσάει και το γιαούρτι

ü      Ο θεός δίνει το ντέρτι, ο Θεός και το ντερμάνι (αντοχή)

ü      Από πίττα που δεν τρως τι σε μέλλει κι αν καεί

ü      Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις, φίλα το

ü      Δικοί μου όσους κλείνει η πόρτα μου

ü      Μην κάμεις, μη σου κάμουνε, μην πεις, να μη σου πούνε

ü      Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα

ü      Ερωτήσαν την καμήλα, ποιος δρόμος είναι ο καλύτερος; Ο ανήφορος ή ο κατήφορος; Και αποκρίθηκε: Χάθηκε ο ίσιος δρόμος;

ü      Βράζει με το ζουμί του

ü      Κακή γυναίκα και καπνός σε διώχνουν απ΄ το σπίτι

ü      Του Θεού ένα κερί και του διαβόλου δέκα

ü      Ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φά το

ü      Ότι κάμεις, λάβεις, καρδιά μη σε πονέσει

ü      Καινούρια αγάπη πιάνεται, παλιά δε λησμονιέται