ο συγγραφέας
Ο Ροζέ Βιτράκ γεννήθηκε στα 1899 στη γαλλική κωμόπολη Πενσάκ, από γονείς μεγαλοκτηματίες. Πέρασε δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια, μέσα σε μια οικογένεια διχασμένη από τις επι-πολαιότητες του επαρχιώτη “δονζουάν” πατέρα του.
Στα 1921 γνωρίστηκε με το ντανταϊστικό κίνημα και έγινε φίλος με τον Αραγκόν. Στα 1924 είναι κιόλας βασικό στέλεχος της ομάδας των Υπερρεαλιστών, και από τους πρωτεργάτες του υπερ-ρεαλισμού, του λογοτεχνικού και καλλιτεχνικού κινήματος που βα-σίστηκε στη φροϋδική θεωρία και επιδίωξε την έκφραση του υπο-συνείδητου κόσμου, χωρίς λογικό έλεγχο, χωρίς ηθικούς και αισθη-τικούς περιορισμούς. Ο Αντρέ Μπρετόν όμως τον κατηγορεί για αρριβισμό και τον διαγράφει, καθώς και τον Αντονέν Αρτώ.
Κρύβοντας την πίκρα για την αποπομπή του από μια ομάδα, όπου ποτέ του δεν έπαψε να ανήκει ουσιαστικά, στρέφεται προς το θέατρο πιο ενεργά. Μαζί με τον Αρτώ, ιδρύουν στα 1927 το Θέα-τρο Αλφρέ Ζαρρύ. Στα δύο μόλις χρόνια της ταραχώδους λειτουρ-γίας του, καταφέρνει να προκαλέσει αμηχανία και διχασμό της κρι-τικής και του κοινού, την οργή των ίδιων των σουρεαλιστών, ακό-μα και πολιτικό σκάνδαλο.
Στα επόμενα χρόνια, ο Βιτράκ εργάζεται ως τεχνοκριτικός σε λογοτεχνικά περιοδικά, στο ραδιόφωνο, και γράφει διαλόγους για τον κινηματογράφο, συνεχίζοντας παράλληλα τη συγγραφή θεατρι-κών έργων. Η υγεία του αρχίζει να κλονίζεται από τον αλκοολισμό. Η κριτική αντιμετωπίζει εχθρικά τα έργα του. Εκείνοι που παλιό-τερα δυσφορούσαν για την παρουσία του σουρεαλιστικού στοιχεί-ου, τώρα δυσφορούν για την απουσία του. Ο Ζαν Ανούιγ τον υπερ-ασπίζεται με θέρμη στον τύπο, απαντώντας στους κριτικούς πως τον κρίνουν με κριτήρια κατάλληλα για απαρχαιωμένο θέατρο. Πολύ αργά όμως, γιατί το τέλος για τον Βιτράκ πλησιάζει.
Πέθανε πενήντα τριών χρονών, σε μια ηλικία όπου οι συνετοί αστοί ξεκινούν για δημόσια καριέρα. Οι μετοχές του αρχίζουν να α-νεβαίνουν μετά το θάνατό του. Το πανεπιστήμιο του θεάτρου των Εθνών οργανώνει εργαστήριο για το σουρεαλιστικό θέατρο, και ει-δικά για τον Βιτράκ. Στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου εκπονού-νται διατριβές με θέμα τον Βιτράκ.
Στη δεκαετία του ’60 τα άπαντά του μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες και οι παραστάσεις των έργων του γνωρίζουν παγκόσμια μεγάλη επιτυχία. Το κοινό είναι τώρα ώριμο να δεχθεί τον Ροζέ Βιτράκ.
το έργο
Είναι το διασημότερο έργο του Βιτράκ, με παγκόσμια καριέρα. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1928 από το Θέατρο Ζαρύ, και έμελλε να είναι η τελευταία του παράσταση. Η μπροσούρα του θε-άτρου παρουσίαζε το έργο ως «δράμα αστικό, σε τρεις πράξεις, έρ-γο λυρικό, επιθετικό, με στόχο την αστική οικογένεια».
Με το Βικτόρ, ή τα Παιδιά στην εξουσία, ο Βιτράκ διοχετεύει το σουρεαλιστικό πνεύμα μέσα σε φόρμα παραδοσιακή, και πετυ-χαίνει μια θαυμαστή εξισορρόπηση των αντίθετων αυτών στοιχείων.
Διαλέγει τον φαρσικό χώρο του «έργου σαλονιού» και το κλασικό κα-λούπι των τριών ενοτήτων: ενότητα χρόνου (μια βραδιά), χώρου (ένα αστικό διαμέρισμα) και ενότητα δράσης, που διατηρείται με την αντί-θεση ανάμεσα στην “αγνή νεότητα” και τους “ένοχους γονείς”, ή την παράδοση της εξουσίας στα παιδιά.
Ο Βικτόρ, εννιάχρονο παιδί με ανάστημα, μυαλό και ευαισθησία ώριμου άντρα, ανακαλύπτει μέσα σε μια βραδιά τον κόσμο. Κοινωνεί όλες τις εμπειρίες της ζωής, και στο τέλος της βραδιάς πεθαίνει, αφού αναλώθηκε. Με την ίδια πορεία που το φρούτο ωριμάζει και πέφτει από το δέντρο. Η πορεία του από το άδολο, παιχνιδιάρικο γέλιο προς την αποκάλυψη της δυσωδίας, προς τη θλίψη, τη γνώση, έχει φυσιολο-γικό τέρμα της τον θάνατο.
Οι βιογράφοι του συγγραφέα βρίσκουν συγγένεια ανάμεσα σ’ αυτόν και τον ήρωά του, ομοιότητες ανάμεσα στά άλλα πρόσωπα του έργου και στους συγγενείς του. Ωστόσο, ένα πρόσωπο του έργου είναι γέννημα αποκλειστικά δικό του: η κυρία Ίντα Νεκρεμάρ. Ο θάνατος ενσαρκωμένος από μια νέα, όμορφη, πλούσια κυρία με ένα ανησυχητι-κό και θορυβώδες ελάττωμα: την εκκωφαντική ακράτειά της. Η γεύση του θανάτου, συνοδευόμενη από τα ηχητικά εφέ της κυρίας Ίντας, κυ-κλώνει το έργο από τη δεύτερη πράξη και μετά, τραγική και γελοία μαζί, επίμονη, διασκεδαστική και γκροτέσκα, βασικό επίτευγμα του έρ-γου, επίτευγμα ιδιοφυίας.
Όμως, η δεσπόζουσα κωμικότητα του έργου πηγάζει από τον ίδιο τον Βικτόρ. Εννέα χρονών, με ανάστημα 1,80, που κι αυτό αυξάνει στη διάρκεια της βραδιάς, παρατηρεί τη φυλή των Ηλιθίων, τη φυλή των Μοιχών, κυριεύει την εξουσία και γίνεται τιμωρός. Κατευθύνει τους μεγάλους με ένα πνεύμα και μια σιγουριά στην κρίση που προκαλεί τρόμο. Εκπληκτικός παίκτης, βρίσκει το αδύνατο σημείο των αντιπά-λων και τους αφήνει μόνο αφού τους αναγκάσει να ορμήσουν μόνοι τους προς τη γελοιοποίησή τους, ή στο θάνατο. Με ανάλαφρο ύφος ξω-τικού, καρδιά αγνή, λογική δίκοπη, τον χαρακτηρίζει μια ολότελα παι-δική διάθεση, στοιχείο που τον εμποδίζει να γίνει πρόσωπο απωθητικό. Δεν είναι παρά ένα παιδί που παίζει και σκοτώνεται από το ίδιο του το παιχνίδι.
Το έργο εκφεύγει από κάθε προσπάθεια ταξινόμησης. Αν πούμε πως είναι μια κεραυνοβόλα κριτική πάνω στην ηλιθιότητα και τη γε-λοιότητα της αστικής τάξης, περιορίζουμε τον ορίζοντά του. Δεν είναι έργο «κοινωνικό» ή «σουρεαλιστικό». Είναι, με τέλειο θεατρικό τρόπο, η φωνή της υγείας και της αλήθειας που ντροπιάστηκε κατά τη συναλ-λαγή μας με τον κόσμο.
Ο Βικτόρ δεν ανήκει σε καμιά σχολή γιατί είναι έργο που φέρει τη σφραγίδα της δωρεάς.
τα παραπάνω κείμενα είναι παρμένα από τον πρόλογο του μεταφραστή του έργου
Παύλου Μάτεσι
η ομάδα μας
...έγινε δώδεκα χρονών!
Δεν είναι πια παιδί, μπορεί να πει κανείς, όπως λέει κι η Λιλή.
Ξεκίνησε τη σχολική χρονιά 1994-1995 με το έργο του Γ. Σταύρου Καληνύχτα Μαργαρίτα, όπου ένα παιδί ενηλικιώνεται και θυσιά-ζεται στο βωμό ενός παράλογου πολέμου.
Και κλείνει φέτος με τον Βικτόρ, άλλο ένα παιδί που μεγαλώνει σπαρακτικά παράλογα και πεθαίνει από ευγένεια.
Εμείς προσπαθούμε να μεγαλώσουμε λίγο καλύτερα. Ευτυχώς, δεν είμαστε παιδιά-θαύματα, ούτε το καμάρι των γονιών μας, όπως ο Βικτόρ. Αυτό το ξέραμε καλά. Μάθαμε όμως και κάτι καινούριο: ποια τύχη περιμένει τα ευγενικά και υπάκουα παιδάκια που ανα-λαμβάνουν την εξουσία που τους δίνουν οι μεγάλοι!
Περάσαμε πολλές δυσκολίες, μικρές και μεγάλες, ατομικές και ομαδικές. Όσοι αντέξαμε είμαστε σήμερα εδώ –μπροστά ή πίσω απ’ τη σκηνή, δεν έχει πια σημασία– και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Σήμερα, μπορείτε αν θέλετε να καμαρώσετε κι εσείς για μας.
Ε, δε θα πεθάνουμε κιόλας!
η παράσταση
...δεν ήταν ο σκοπός μας. Ή τουλάχιστον, προσπαθήσαμε να μην είναι. Δεν ήταν εύκολο. Γιατί ο σκοπός μας ήταν κάτι πολύ πιο δύσκολο: να δεσμευτούμε σε κάτι που το θέλαμε και το αποφασί-σαμε όλοι μαζί, να πιστέψουμε στις δυνάμεις μας αλλά και να ανα-γνωρίσουμε τις αδυναμίες μας, να μάθουμε να συνεργαζόμαστε, να ανακαλύψουμε και να δεχτούμε ο ένας τον άλλον και ο καθένας τον εαυτό του, να μάθουμε να μαλώνουμε χωρίς να διαλυόμαστε, να περνάμε καλά χωρίς να γίνεται μπάχαλο (αυτό δεν το καταφέ-ραμε και πολύ καλά, το προσπαθήσαμε πάντως) και ένα σωρό άλλα σπουδαία πράγματα που αξίζουν πολύ περισσότερο από μια καλή παράσταση. Πιο πολύ μ’ αυτά δουλέψαμε και κουραστήκαμε, παρά με το θέατρο.
Θα θέλαμε λοιπόν, να δείτε την παράστασή μας όχι όπως θα βλέπατε μια παράσταση του επαγγελματικού θεάτρου, αλλά όπως την είδαμε κι εμείς: ένα πρόσχημα, ένα παιχνίδι, μια απόπειρα δε-καπέντε παιδιών να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν.
οι συντελεστές της παράστασης
ΠΑΙΖΟΥΝ με τη σειρά που εμφανίζονται:
Αντρέας Ταμαστούκ ....................................... ΒΙΚΤΟΡ ΠΩΜΕΛ
Μαρία Μάντζιου ................................................................ ΛΙΛΗ
Λούλη Λαυρεντίδη ............................................ ΕΣΘΗΡ ΜΑΝΙΩ
Νατάσα Παπακωνσταντίνου.......................... ΑΙΜΙΛΙΑ ΠΩΜΕΛ
Κλήμης Καζιρίδης ...................................... ΚΑΡΟΛΟΣ ΠΩΜΕΛ
Αρετή Μπούτση ............................................ ΘΗΡΕΣΙΑ ΜΑΝΙΩ
Αλέξανδρος Γριμάνης ........................... ΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΜΑΝΙΩ
Σταύρος Μπενέτος ... ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΛΟΝΣΕΓΚΥΡ
Μαριλένα Κανελλοπούλου ........................... ΙΝΤΑ ΝΕΚΡΕΜΑΡ
Άννα Αγκόλι ................................................................... ΜΑΡΙΑ
Νίκος Τσούμπας .......................................................... ΓΙΑΤΡΟΣ
ΣΚΗΝΙΚΑ-ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: ......... Μαριλένα Κανελλοπούλου,
Άννα Αγκόλι, Σάκης Αξιώτης, Γιάννα Γκρέκα,
Αλέξανδρος Γριμάνης, Χρήστος Δασκαλάκης,
Κλήμης Καζιρίδης, Λούλη Λαυρεντίδη,
Μαρία Μάντζιου, Σταύρος Μπενέτος,
Νατάσα Παπακωνσταντίνου, Νίκος Σελλάς,
Ανδρέας Ταμαστούκ, Νίκος Τσούμπας
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ:................................................... Γιάννα Γκρέκα,
Άννα Αγκόλι, Λούλη Λαυρεντίδη,
Μαρία Μάνζιου, Σταύρος Μπενέτος, Αρετή Μπούτση
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ –
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΗΧΟΥ:................................... Σάκης Αξιώτης
ΖΩΝΤΑΝΑ ΗΧΗΤΙΚΑ ΕΦΕ:................ Αλέξανδρος Γριμάνης
ΜΑΚΙΓΙΑΖ: ........................................................... Άννα Αγκόλι
ΓΡΑΦΙΚΑ: ...............................................Αλέξανδρος Γριμάνης,
Μαρία Μάντζιου, Μαριλένα Κανελλοπούλου, Νίκος Σελλάς
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:.......................................ΧρήστοςΔασκαλάκης,
Σταύρος Μπενέτος, Νίκος Σελλάς
VIDEO-ΜΟΝΤΑΖ:........Σάκης Αξιώτης, Χρήστος Δασκαλάκης
ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ:............... Σταύρος Μπενέτος, Γιάννα Γκρέκα,
Αρετή Μπούτση, Μαριλένα Κανελλοπούλου
υπεύθυνοι καθηγητές: Θούλη Στάϊκου, Ελισσάβετ Καραμανίδου
ευχαριστούμε
- το Γραφείο Πολιτιστικών Θεμάτων της Δ΄ Διεύθυνσης Δ.Ε. Αθήνας.
- την 9η Σχολική Επιτροπή που μας στήριξε οικονομικά.
- τους Διευθυντές μας, τον κ. Αντώνη Πετσίνη και τον κ. Ιωάννη
Τόγκα για την κατανόηση και τη συνεχή φροντίδα τους.
- τον ηλεκτρολόγο Γιάννη Ανδριόπουλο, απόφοιτο του σχολείου μας,
για την πολύτιμη βοήθειά του
- τους καθηγητές μας, τους γονείς, τους συμμαθητές και φίλους που
μας βοήθησαν. Είναι πάρα πολλοί.
- τον κύριο Σωτήρη, και τον κύριο Γιάννη για την υπομονή τους.
ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΟΜΑΔΑ 2ου ΤΕΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ
2006-2007
με τη συνεργασία του 1ου ΤΕΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ
Ροζέ Βιτράκ
Βικτόρ
ή
τα παιδιά στην εξουσία
Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΜΑΪΟΣ 2007